در این محتوا می خواهیم به شکلی کاملا تخصصی به تاثیر مواد خوراکی و اجزای آنها بر روی فرایند پلت شدن و خوراک پلت شده بپردازیم. با ما همراه باشید تا با نکات جدیدی درباره ساختار مواد خوراکی و تاثیر آن بر کیفیت پلت آشنا شوید.
اجزای خوراکی موثر بر کیفیت پلت
میتوان گفت تقریباً هر ماده خوراکی را می توان با شرایط و تجهيزات مناسب به شکل پلت فرآوری کرد. اما اختلافات قابـل توجهی بین کیفیت های مختلف پلت وجود دارد.
هـدف تولید کننده تولید خوراک پلت مورد پسند مشتری است، بنابراین دانستن متغیرهای موثر بر کیفیت پلت مثل فيدر ، بخار ، دما ، دای و … برای تولید محصولی با کیفیت بالا لازم است.
اینکه اجـزای خوراکی چگونه بر عملیات پلـت تـاثیر می گذارند و چگونه باید با هم میکس شوند لازمه تهیه خوراک پلت شده با کیفیت میباشد.
اجزای مواد خوراکی را با توجه به فرایند پلت کردن آنها به دو دسته تقسیم میکنیم:
- دسته اول موادی هستند که به طور طبیعی به فرایند پلت شدن کمک میکنند که به آنها سنتبک گفته میشود.
- دسته دوم موادی هستند که اصطلاحا ضد پلت هستند. مقادیر این دسته از مواد خوراکی بر کیفیت پلت بسیار تاثیر گذار است.
مواد خوراکی افزایش دهنده کیفیت پلت
مواد طبیعی و مواد سنتتیک یا همان بایندر ها، ارزش تغذیه ای پلت را افزایش می دهند و به طور کلی کیفیت آن را افزایش میدهند.
ملاس، غلات نیمه، کنجاله تخم کتان و مواد معدنی از جمله مواد طبیعی هستند که برای پلت کمک کننده هستند. بایندر ها به طور طبیعی در مواد خوراکی وجود ندارند و به منظور افزایش کیفیت پلت به جیره اضافه میشوند.
از آنجا که با تغییر حجم و نوع این مواد ارزش تغذیه ای خوراک کاملا تغییر میکند باید در جیره نویسی خوراک مورد توجه قرار گیرند. از طرف دیگر بایندر ها اغلب قیمت بالایی دارند و باید بعد اقتصادی را نیز در بکارگیری آنها درنظر گرفت.
اجزای خوراکی ضدپلت
مواد خوراکی بسیاری هستند که در عین داشتن ارزش تغذیه ای بالا در فرایند پلت شدن، موجب افت کیفیت میشوند.
مواردی از قبیل چربی ها، پودر گوشت، پوسته یولاف، استخوان و سنگریزه ها از مواد ضدپلت متداول در جیره ها میباشند.
در کل باید توجه داشت که هر کدام از مواد افزایش دهنده یا کاهش دهنده کیفیت پلت، خصوصیاتی مختلف در محصول نهایی ایجاد میکنند.
تاثیر جیره نویسی و فرمولاسیون خوراک بر کیفیت پلت
یکی دیگر از فاکتور های موثر بر کیفیت پلت های خروجی فرمولاسیون خوراک است. امروزه با توجه با گسترش همه جانبه خوراک پلت شده و استفاده فراگیر از آن درخواست این خوراک در بازار بسیار است.
در نتیجه بسیاری از کارخانجات برای تولید حجم انبوه و بالای خوراک در زمان های کوتاه، از دای های باریک تر استفاده می کنند و یا زمان فرایند کاندیشینگ را کاهش میدهند.
در مرحله کاندیشینگ واکنش های فیزیکوشیمیایی مخصوصا ژلاتینه شدن و شکسته شدن ساختار های پروتئینی صورت میگیرد که موجب باند شدن ذررات به هم میشود. در فرایند تولید پلت، خوراک با عبور از مخزن کاندیشنر در معرض بخار آب و فشار و دماهای بالا قرار میگیرد و سپس وارد بخش فشردگی خوراک در دای ها میشود.
عواملی مانند دمای کاندیشینگ، خصوصیات دای، ترکیب اجزای خوراکی، زمان ماندگاری در کولر و ترکیب اجزای خوراکی در بهبود کیفیت پلت نقش دارند.
از سوی دیگر با توجه به مصرف زیاد انرژی و هزینه های آن باید به میزان مصرف انرژی در ماشین آلات مخصوصا کاندیشنر توجه داشت.
متغیر هایی که به آنها اشاره شد برای هر دستگاه متفاوت است و بسته به نوع ماشین آلات، فرمولاسیون جیره و اپراتوری که فرایند ها را کنترل میکند، متفاوت میباشد.
تاثیر خصوصیات اجزای خوراکی بر کیفیت پلت
اجزای خوراکی ویژگی های متفاوتی دارند که لازم است تا به شکل های مختلف، در سطوح مختلف و در شرایط مختلف فراوری شود. آشنایی و تسلط اپراتور بر روی میزان تاثیر رطوبت، فشار و حرارت و اثر آنها بر فرمول خوراک نیز لازمه دست یافتن به پلت با کیفیت است.
ویژگی های اجزای خوراک را میتوان به 7 دسته تقسیم نمود:
- پروتئین ها
- دانسیته یا همان چگالی
- چربی
- فیبر
- بافت
- رطوبت
- نشاسته یا کربوهیدرات
هر کدام از خوراک ها یا اجزای آن، خصوصیات منحصر به فردی دارند که اختلاف آنها در نتیجه تغییر در یک یا فاکتور های بیشتری اتفاق می افتد. هر یک از خصوصیت ها قبل از آنکه خصوصیات خوراک یا اجزای آن را تغییر دهد، واریانس عمل خاصی دارد.
برای مثال پروتئین کنجاله سویا 48 درصد پروتئین دارد اما تحت شرایط خاص، سطح پروتئین آن 2 درصد تغییر میکند در صورتی که همواره همان 48 درصد در نظر گرفته میشود. این درصورتی است که در نتایج آنالیز، مقدار پروتئین 46 تا 44 درصد میباشد. پس نباید در فرمول 48 درصد پروتئین را برای سویا در نظر گرفت.
یکی از دغدغه های تولید کنندگان خوراک پلت شده این است که خصوصیات و فاکتور های خوراک دارای ثبات باشد و تغییر نکند. اما در استفاده از تکنولوژی مدرن تغییراتی در مقادیر نشاسته، چربی و روغن خوراک به وجود می آید و اغلب درصد آنها را در خوراک کاهش میدهد.
در صنعت تولید خوراک، هر تغییری در فرایند پلت برای تولید محصول کارآسانی نیست. البته روش هایی برای بهبود مواد اولیه وجود دارد.